Alergie krzyżowe – przyczyny, objawy, leczenie
Alergie to dziś dosyć powszechna dolegliwość. Coraz więcej osób wykazuje symptomy uczulenia na różne grupy alergenów – od kosmetyków, przez czynniki fizyczne i chemiczne, pyłki i pokarmy, aż po reakcje uczuleniowe wywołane przez kontakt z określonymi substancjami. Dla części alergików, szczególnie tych zmagających się z alergią na pyłki, dodatkowym problemem jest zjawisko alergii krzyżowych.
Na czym polega alergia krzyżowa?
Najprościej mówiąc alergia krzyżowa polega na tym, że osoba uczulona na jeden alergen wykazuje objawy alergiczne po kontakcie z innym czynnikiem uczulającym. Dla przykładu – osoba z alergią na pyłki brzozy może wykazywać reakcję uczuleniową na niektóre owoce i warzywa.
Niestety predyspozycja do rozwoju reakcji alergicznej na jeden typ alergenów zwiększa ryzyko zwiększonej wrażliwości na inne grupy. Każdy alergik powinien znać tabelę reakcji krzyżowych, aby wiedzieć, jakie produkty lub czynniki mogą wywołać uczulenie. A przede wszystkim – jakich unikać.
Kogo dotyczą alergie krzyżowe? Choć mogą pojawić się u każdego alergika, to szczególnie narażeni są na nie pacjenci z astmą oskrzelową i alergicznym nieżytem nosa.
Alergie krzyżowe – skąd się biorą?
Jak to się dzieje, że przy alergii na jeden typ alergenów niepożądana reakcja może pojawić się przy kontakcie z innym czynnikiem uczulającym? Zjawisko to wynika z podobieństwa w budowie i strukturze chemicznej alergenów z różnych grup czynników pokarmowych, wziewnych i kontaktowych.
Na poziomie komórkowym wynika to z faktu, że niektóre składniki budulcowe (np. białka) zawarte w pyłkach roślin są chemicznie i strukturalnie bardzo zbliżone do tych, które występują w niektórych pokarmach. Układ immunologiczny rozpoznaje je jako „główny” alergen i uruchamia łańcuch reakcji alergicznej.
Statystyki to potwierdzają, bowiem do najczęstszych typów alergii krzyżowych zalicza się właśnie te związane z pyłkami i pokarmami. Dla pacjentów z alergią na pyłki wiosna i lato to szczególnie trudny okres. Nie tylko ze względu na okres pylenia, ale także na fakt, że muszą bardzo uważać, co mogą jeść, aby nie nasilać reakcji alergicznej.
Alergia krzyżowa - objawy
Czy rozwój reakcji alergicznej na inny rodzaj alergenu daje takie same objawy? Tak, zwykle objawy są zbliżone, choć dosyć specyficzne. Pojawiają się one po około 20-30 minutach od zjedzenia alergenu. Nawet niewielka ilość pokarmu może skutkować pojawieniem się objawów skórnych, pokarmowych lub tych ze strony układu oddechowego. Do najczęstszych objawów należą:
- nieżyt nosa w postaci wodnistego kataru
- kaszel, duszności
- bóle brzucha, nudności
- biegunka, wymioty
- zmiany skórne
- łzawienie oczu.
Przy alergiach krzyżowych typu pyłki roślin – owoce i warzywa może pojawić się również grupa objawów określanych jako zespół alergii jamy ustnej, na które składają się:
- pieczenie języka
- świąd i obrzęk policzków i warg
- mrowienie w gardle.
Ale to nie wszystko. Alergie krzyżowe mogą objawiać się również zmianami skórnymi w postaci rumienia alergicznego, pokrzywki lub zaostrzenia zmian atopowego zapalenia skóry.
Marsz alergiczny (atopowy) – czym się różni od alergii krzyżowej?
Choć oba pojęcia wiążą się z dwoma różnymi typami alergii, to oparte są na różnych mechanizmach i wynikają z wpływu różnych alergenów.
Marsz atopowy (określany także jako alergiczny) to stan pojawiających się po sobie różnych postaci choroby atopowej. Objawy zmieniają swój charakter, nasilenie, a nawet lokalizację. Widać to dobrze u małych dzieci, kiedy mali uczuleni pacjenci najpierw zmagają się z objawami alergii pokarmowej, która zwykle jest pierwszym etapem marszu alergicznego. Prawie równolegle pojawiają się objawy AZS, które z wiekiem ewoluują do rozwoju astmy oskrzelowej i alergicznego nieżytu nosa.
Natomiast w przypadku alergii krzyżowej pacjent w obu przypadkach ma podobne symptomy, jednak reakcja alergiczna jest wywołana przez inne alergeny.
Alergia krzyżowa – leczenie
Tak jak w przypadku każdej alergii, kluczowe jest unikanie czynników wywołujących uczulenie. W pierwszym etapie, przy podejrzeniu rozwoju tej dolegliwości, warto przede wszystkim sprawdzać tabele alergenów krzyżowych i wykluczyć te, które mogą powodować reakcje alergiczne. Zwykle chodzi o określane pokarmy, które należy usunąć z diety.
Podejrzewając pojawienie się alergii krzyżowej i jeśli objawy nie są zbyt nasilone, warto samodzielnie wykluczać pojedyncze produkty z diety i obserwować swój organizm po ich spożyciu. Już takie wstępne badanie może znacznie ułatwić późniejszą diagnostykę.
Równolegle warto skonsultować się z lekarzem i wykonać badania laboratoryjne, które pomogą precyzyjnie określić uczulający czynnik. Na podstawie wywiadu i diagnozy, specjalista może zalecić przyjmowanie antyhistaminowych leków na alergię, stosowanych długotrwale lub okresowo, jedynie w przypadku pojawienia się objawów.
Alergie krzyżowe można także leczyć za pomocą metod immunoterapii swoistej, która polega na regularnym stosowaniu uczulających alergenów, ale w bardzo małej dawce. Takiej, która nie wywołuje objawów alergii, ale pozwala na „przyzwyczajenie” organizmu do alergenu i stopniowe nabywanie odporności.
Choć rozwój reakcji krzyżowej to dodatkowy problem dla osób zmagających się z alergiami różnego typu, to po dobrej diagnostyce istnieją skuteczne sposoby na radzenie sobie z nimi na co dzień, a nawet na wyleczenie. Nie należy lekceważyć objawów alergii pojawiających się w nietypowych momentach, np. po zjedzeniu określonych pokarmów. Warto obserwować swój organizm i porozmawiać ze specjalistą o sposobach leczenia.
