Stopa cukrzycowa - niebezpieczne powikłanie cukrzycy
Cukrzyca należy do tzw. chorób cywilizacyjnych. Niektóre jej rodzaje mają związek z prowadzonym trybem życia. Choroba ta pojawia się u coraz młodszych osób, zapadają na nią także dzieci. Jej leczenie wymaga odpowiedniej diety, wprowadzenia i utrzymania pewnych nawyków, a w niektórych przypadków także przyjmowania leków.
Nieleczona cukrzyca nie tylko istotnie wpływa na codzienne funkcjonowanie, ale wpływa na wiele struktur w organizmie, prowadząc niekiedy do nieodwracalnych zmian. Nieunormowana cukrzyca skutkuje utrzymywaniem się przed dłuższy czas wysokiego poziomu cukru we krwi. Stan ten ma niekorzystny wpływ na kondycję naczyń krwionośnych oraz na stan układu nerwowego. W dłuższej perspektywie dochodzi do rozwoju groźnych powikłań zdrowotnych, w tym przypadłości określanej jako stopa cukrzycowa.
Co to jest stopa cukrzycowa i u kogo może się rozwinąć?
Dolegliwość ta fachowo określana jest jako Zespół Stopy Cukrzycowej (ZSC), który rozwija się u około 10% diabetyków. Nie jest to regułą, że stan ten rozwinie się u co dziesiątej osoby chorej na cukrzycę. Zależy to bowiem od tego, czy choroba jest prawidłowo leczona i czy pacjent stosuje odpowiednią dietę i prowadzi właściwy tryb życia.
Stopa cukrzycowa może rozwinąć się zarówno u osób chorych na cukrzycę typu 1, jak i typu 2. To groźne powikłanie, bowiem od początkowych owrzodzeń i deformacji stopy może doprowadzić nawet do martwicy tkanek i amputacji części kończyny. Jak pokazują statystyki, na to powikłanie częściej narażone są osoby po 50. roku życia lub te chorujące na nadciśnienie tętnicze. Powikłanie to częściej pojawia się u osób długotrwale chorujących na cukrzycę lub u tych pacjentów, u których chorobę zdiagnozowano zbyt późno.
Jak rozwija się stopa cukrzycowa?
Winny jest stały i utrzymujący się podwyższony poziom glukozy we krwi. Gdy cukrzyca nie jest prawidłowo leczona, a poziom glukozy nie jest unormowany na stałym poziomie, we krwi pojawia się jej wysokie stężenie. Stan ten określany jest jako hiperglikemia. Wpływa ona na kondycję naczyń krwionośnych poprzez zmniejszenie jej elastyczności. Zwiększa się też ich podatność na rozwinięcie zmian miażdżycowych. W konsekwencji dochodzi do upośledzenia przepływu krwi przez naczynia i stopniowe niedokrwienie tkanek i komórek stopy. Dochodzi do niedokrwienia i niedotlenienia tkanek i komórek w obrębie stóp i podudzi.
Zbyt wysoki stały poziom cukru ma też wpływ na kondycję włókien nerwowych. Dochodzi do uszkodzenia zakończeń czuciowych, problem ten dotyka szczególnie unerwienia kończyn. U diabetyków z nieprawidłową glikemią rozwija się stan zwany neuropatią cukrzycową. Objawia się on utrudnionym odczuwaniem bólu, nacisku mechanicznego i temperatury w obrębie uszkodzonej tkanki. W praktyce oznacza to, że łatwiej dochodzi do nieświadomych deformacji lub uszkodzeń stopy: otarć, odcisków, skaleczeń czy pęcherzy. Jeśli dodany do tego opuchliznę i deformację tkanek stopy, dostajemy łatwy przepis na pojawienie się owrzodzeń, odcisków i trudno gojących się ran.
Słaba kondycja tkanek i skóry ma dodatkowo wpływ na paznokcie w stopie cukrzycowej. Chorobie często towarzyszy rozwój grzybicy stóp, co dodatkowo utrudnia gojeniu się ran i może powodować dodatkowe nadkażenia nawet drobnych ranek.
Jakie są objawy stopy cukrzycowej?
Symptomy tej dolegliwości w początkowym stadium często są traktowane jako wynik zaniedbać w zakresie pielęgnacji stóp. Na stopach pojawiają się zgrubienia naskórka i zrogowacenia prowadzące do rozwoju modzeli (odcisków). Skóra na piętach staje się twarda i przesuszona, z czasami problemem stają się pękające pięty.
Charakterystyczny obraz stopy cukrzycowej, to przesuszona i łuszcząca się skóra na stopach i podudziach oraz deformacje i owrzodzenia na stronie podeszwowej.
Może pojawić się opuchlizna i deformacja stopy. Otarcia i inne rany prowadzą do rozwoju trudno gojących się ropiejących owrzodzeń. Może dojść do ich łatwego nadkażenia i rozwoju stanów zapalnych.
W związku z wpływem wysokiego poziomu glukozy na włókna nerwowe, dochodzi do osłabienia czucia w stopach. To zjawisko określane jest jako „efekt skarpetek”, czyli stan podobny do tego, kiedy nosimy mocno ściskające skarpetki. Nasila się mrowienie i drętwienie stóp oraz bardziej odczuwalny staje się ból podczas ruchu. Osłabienie czucia przyczynia się też do częstszych urazów stóp. W praktyce chory może nie zauważyć niektórych uszkodzeń i przerwania ciągłości skóry, co dodatkowo przyczynia się do rozwoju owrzodzeń i zajmowania przez nie większej powierzchni skóry.
Jak leczyć stopę cukrzycową?
Leczenie tego powikłania cukrzycy jest trudne i długotrwałe. Jaki lekarz leczy stopę cukrzycową? Ze względu na złożoność czynników, które mają wpływ na rozwój tej dolegliwości, w proces terapeutyczny zaangażowanych jest kilku specjalistów. Przede wszystkim diabetolog, który zajmie się główną przyczyną rozwoju stopy cukrzycowej. Ten specjalista zajmie się unormowaniem choroby i poziomu glukozy we krwi. Pomocne w tym mogą być także preparaty regulujące poziom cukru, których stosowanie warto także skonsultować z diabetologiem. W terapię stopy cukrzycowej są zaangażowani często także: ortopeda, chirurg naczyniowy, dietetyk i podolog.
Zadaniem specjalisty jest przede wszystkim unormowanie poziomu glukozy we krwi i utrzymanie go na stałym, optymalnym poziomie. Lekarz zaleci choremu stosowanie odpowiedniej diety oraz, w zależności od stanu i typu cukrzycy, wprowadzi także leczenie farmakologiczne. Skumulowane działania mają za zadanie utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy oraz normalizacja poziomu węglowodanów i tłuszczów, by ograniczyć ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych w naczyniach.
Wymienione działania „od środka” są prowadzone równolegle z leczeniem zmian skórnych. Jeśli doszło do pojawienia się owrzodzeń, nadkażeń i trudno gojących się ran, wówczas lekarz może zalecić miejscowe stosowanie antybiotyków na skórę oraz opatrunków, które pomogą na wygojenie ran i normalizację funkcjonowania skóry.
Przy zaawansowanej stopie cukrzycowej specjalista może zalecić noszenie odpowiednich butów lub wkładek, a nawet poruszanie się o kulach lub na wózku inwalidzkim by uniknąć pojawienia się dalszych uszkodzeń stóp i deformacji. Odciążenie tkanek stopy i unikanie mechanicznych uszkodzeń skóry sprzyja leczeniu.
Leczenie stopy cukrzycowej w warunkach domowych
To na pacjencie spoczywa główna odpowiedzialność za odpowiednią pielęgnację i leczenie tego groźnego powikłania cukrzycy. Poza czynnościami mającymi zapobiegać pojawieniu się stopy cukrzycowej, należy przede wszystkim szczególnie dbać o codzienną higienę stóp. Polega ona na codziennym myciu w ciepłej wodzie i dokładnym osuszaniu ręcznikiem oraz na dokładnej ocenie temperatury i zabarwienia skóry i tkanek. Należy szczególnie dbać i jak najszybciej leczyć wszelkie zranienia, pęcherze i odciski. Każdą zmianę skórną warto konsultować ze specjalistą i nie próbować usuwać jej samodzielnie. Także stosowanie kosmetyków, nawet tych przeznaczonych dla diabetyków, warto skonsultować z lekarzem lub podologiem.
Terapia zmian skórnych w przypadku tej dolegliwości powinna być uzgodniona z lekarzem. Poza stosowaniem specjalnych opatrunków i preparatów na rany stosowanych miejscowo, można wspomagająco stosować także zioła na stopę cukrzycową. Kora dębu, liście szałwii czy kłącze pięciornika pomagają w łagodzeniu stanów zapalnych dzięki zawartości niehydrolizujących garbników. Jak pokazuje praktyka i doświadczenia diabetyków, w leczeniu sprawdza się także aloes na stopę cukrzycową. Świetnie nadaje się do pielęgnacji skóry oraz łagodzi stany zapalne.
Czy pojawieniu się stopy cukrzycowej można uniknąć?
Osoby chore na cukrzycę powinny stale obserwować swój organizm. Choć pierwsze objawy są niespecyficzne, to w sytuacji, kiedy zauważą u siebie drętwienie lub mrowienie stóp, zaburzenia czucia, zmiany skórne i opuchliznę, powinny potraktować to jako dzwonek alarmowy. Warto w takiej sytuacji skonsultować się ze specjalistą diabetologiem oraz wykonać serię badań by potwierdzić lub wykluczyć rozwój stopy cukrzycowej.
To groźne powikłanie cukrzycy ma związek z odpowiednio prowadzoną terapią cukrzycy, dietą oraz codziennymi nawykami. Regularne kontrolowanie poziomi glikemii, wartości ciśnienia tętniczego i stężenia lipidów we krwi daje jasny obraz stanu zdrowia i rozwoju cukrzycy.
Pacjenci, mając na uwadze ryzyko rozwoju stopy cukrzycowej, powinni ze szczególną dbałością podchodzić do pielęgnacji skóry i stóp. Warto zapobiegać przesuszeniu się skóry, unikać intensywnego złuszczania naskórka oraz stosować kosmetyki przeznaczone specjalnie dla diabetyków, np. krem do stóp PRODIAB.
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek ran lub owrzodzeń należy starać się jak najszybciej je leczyć, by nie doszło do nadkażenia i martwicy tkanek. By uniknąć uszkodzeń mechanicznych skóry, należy zadbać o wygodne, dobrze dopasowane obuwie. Warto omówić ze specjalistą potrzebę noszenia specjalnych wkładek, które mają za zadanie odciążenie konkretnych okolic stopy.
Osoby zagrożone rozwojem stopy cukrzycowej powinny szczególnie dbać o stan stóp. Unikać chodzenia boso, bacznie zwracać uwagę na potencjalne uszkodzenia skóry oraz eliminować zagrożenia wpływające na kondycję i ciągłość skóry. Przy każdym najmniejszym urazie należy odkazić ranę oraz założyć bezpieczny opatrunek. W aptece dostępne są także plastry na stopę cukrzycową (np. opatrunek MEPILEX AG), przeciwbakteryjne, zawierające siarczan srebra, ze specjalną warstwą kontaktową.
Poznaj preparaty na cukrzycę dla diabetyków >>
